In het totaal heb ik vier producties van ’t Barre Land gezien. Deze vier producties verschilden wat aanpak betreft wezenlijk van elkaar. Het is alsof het gezelschap iedere keer weer met een nieuwe speelstijl op de proppen komt. De voorkeur van het gezelschap lijkt dan ook uit te gaan naar moeilijk op te voeren toneelstukken die een individuele aanpak vereisen. De maatstaf die ’t Barre Land bij de opvoeringen aanhoudt lijkt daarbij bepaald te worden door het succes van hun vorige producties. In de loop der jaren heeft het gezelschap zo een repertoire opgebouwd dat grotendeels bestaat uit curieuze toneelklassiekers. Ook ‘Anatol’, een impressionistisch toneelstuk van Arthur Schnitzler uit 1893, is weer zo’n merkwaardige klassieker die vraagt om een aparte aanpak.
Het toneelstuk ‘Anatol’ bespant naar schatting een tijdsduur van tien jaar. In zeven op zichzelf staande scènes krijgen we op een grappige wijze inzicht in het alledaagse liefdesleven van Anatol (een pseudoniem waaronder Schnitzler in zijn jeugd publiceerde). De zeven scènes worden gespeeld in hetzelfde decor. In iedere scène zien we Anatol (gespeeld door Vincent van den Berg) in de weer met een van zijn minnaressen,die op dat moment de liefde in zijn leven vertegenwoordigt. (Al deze minnaressen worden gespeeld door Margijn Bosch.) Als toeschouwer zijn we zo getuige van verschillende stadia van de verschillende liefdesrelaties. Keer op keer zien we dat deze relaties gedoemd zijn om te mislukken.
Door de vele sfeervolle anekdotes en kleurrijk gedetailleerde beschrijvingen van situaties en personen wordt het voorstellingsvermogen van de toeschouwer door Anatol als verteller voortdurend geprikkeld. Maar ondanks het feit dat Anatol bijna aanhoudend aan het woord is, blijft hij als personage lang onzichtbaar voor het publiek. Door het luchtige spel van Vincent van den Berg blijft Anatol tot aan het eind van de voorstelling een karikatuur, eerder een stripfiguur dan een psychologisch uitgewerkt toneelpersonage. Als toeschouwer weten we buiten zijn liefdesaffaires bijvoorbeeld niets over Anatols verleden, over zijn werk, zijn gezondheid of zijn familie. Het is dat we de acteur Van den Berg op het toneel aan het werk zien want anders was ook zijn leeftijd en zijn uiterlijk voor ons een raadsel. Door het lichtvoetige spel wordt zo juist benadrukt dat Anatol als persoon kunstmatig is. Als personage is Anatol (net als een impressionistisch schilderij ) in eerste instantie onvoltooid, licht, vluchtig en vaag.
We leren Anatol pas kennen als we de zeven gepresenteerde scènes tezamen beschouwen. In de afzonderlijke scènes zien we steeds subtiel of juist grotesk verschillende karaktertrekjes van Anatol uitvergroot. Zo profileert Anatol , aan de hand van zijn tegenspelers, zich in de ene scène als jaloers en kinderachtig, in de volgende is hij dwaas en melancholisch of haatdragend en hypocriet. Door de zeven verschillende karikaturen van Anatol samen te voegen ontstaat zo pas aan het eind van het toneelstuk het beeld van een gecompliceerd en moeilijk mens. (Op een soortgelijke manier schilderde de impressionisten in reeksen eenzelfde onderwerp bijv. een kathedraal met verschillende lichtinvallen op verschillende momenten van de dag).
Het is vooral in contrast met zijn vriend Max (gespeeld door Ingejan Ligthart Schenk) dat het personage Anatol vorm krijgt. Max is de realist die de wereld zoveel mogelijk objectief weergeeft, Anatol is de impressionist die de stemming van het moment op zich in laat werken en die de feiten uit het verleden in zijn eigen voordeel vertekent. Het wordt ons echter al gauw duidelijk gemaakt dat dit oordeel echter niets betekent voor de mate van juistheid van dat oordeel. Zo wordt ‘Anatol’ bij ’t Barre Land zowel een luchtig illusionistisch spel over de aard van de liefde als een interessante impressionistische karakterschets. Als maatstaf voor een volgende productie heeft ’t Barre Land met ‘Anatol’ de lat dan ook weer behoorlijk hoog gelegd.
door Noël Beterams, voor IHVT, gezien in: Schouwburg Kunstmin